AI: walhalla of een zorg?

Vandaag de dag wordt AI vooral ingezet om organisatieprocessen efficiënter te maken. Niet vreemd want AI maakt het nu eenmaal makkelijker voor de mens die zelf niet langer routinematige klussen hoeft te doen. Processen worden slimmer ingericht en uiteindelijk wordt het eindresultaat veel sneller opgeleverd. Maar AI gaat helaas ook gepaard met risico’s waar we ons op moeten voorbereiden. Wat is bijvoorbeeld de impact op werkgeluk van intensieve samenwerking tussen mens en machine? Hoe laaggeletterden en andere mensen die niet altijd even digitaal vaardig zijn, mee te krijgen? Hoe borgen we privacy? Welke impact heeft AI op weg naar een duurzame samenleving? En wat betekent verdere ontwikkeling van deze slimme technologie op al deze maatschappelijke vraagstukken? Zonder antwoorden op deze vragen wordt AI eerder een zorg dan een uitkomst.

Van AI naar AI-agents

Twee jaar geleden waren we nog in de ban van de ChatGPT introductie. Nu kijken we alweer uit naar de nieuwste belofte: Zogeheten AI-agents die hele specifieke taken uitvoeren zoals een klantformulier invullen of een recept genereren en tegelijkertijd de spullen bestellen op internet. De belofte i s dat bedrijfsprocessen volledig te automatiseren zijn als AI-medewerkers goed samenwerken. Denk aan supply chain management processen of financiële analyses. Maar ook de productie van goeie teksten waarna de andere agent een data-analyse doet en een derde de eindredactieslag maakt. Dat scheelt allemaal tijd en geld en bovendien wordt de kwaliteit van het werk alleen maar beter.

De keerzijde van deze efficiëncyslag is de invloed op mensen. Veel mensen worden gelukkig van het verdwijnen van de veelal saaie repetitieve taken. Echter, AI kan ook afbreuk doen aan motivatie en betrokkenheid van medewerkers. Zo blijkt uit een recente studie dat 82% van de wetenschappers die AI gebruiken voor hun onderzoek nu minder voldoening uit hun werk halen1. Dat komt doordat hun werk met AI minder creatief is geworden en bepaalde vaardigheden nu onderbenut werden.

Hoe borg je creativiteit en intrinsieke motivatie bij werknemers als AI het werk overneemt? Zij willen vast ook wel eens aan de knoppen van een innovatie zitten. Verder ontstaan nieuwe vormen van cognitieve ontlasting. Dat lijkt in eerste instantie heel prettig omdat mensen ontzorgd worden. Het betekent daarentegen ook dat mensen sneller vertrouwen op AI als verlengd extern geheugen. Daarmee kunnen ze zelf steeds minder kritisch worden.

Werknemers die niet gewend zijn hun werk over te laten aan AI, hebben bovendien flinke begeleiding en training nodig. Zo moeten organisaties blijven investeren in digitale geletterdheid. Niet alleen voor hun eigen medewerkers maar zo mogelijk ook voor hun klanten. Ofwel, digitale inclusie blijft een groot punt van aandacht. Medewerkers helpen bij prompt engineering of zorgen wegnemen bij klanten dankzij het ethisch inzetten van AI. Om maar een paar voorbeelden te noemen.

Een goede balans vinden tussen mensen- en machinewerk is dus cruciaal.

Nieuwe AI-technologie zet privacy onder druk

AI-systemen verzamelen en verwerken grote hoeveelheden data die organisaties helpen zowel beleid te maken als uit te voeren in de vorm van nieuwe producten en diensten. Dat roept bij veel stakeholders vragen op hoe gegevens worden gebruikt en beschermd. AI inzetten voor klantinformatie op maat? Kan en mag dat en hoe bewaak je dat dat eerlijk is? Mag een organisatie analyses doen op verschillende bevolkingsgroepen? En hoe organiseer je transparantie over alle data-inzamelingspraktijken volgens de privacy wet- en regelgeving?

Dat zijn hedendaagse vraagstukken. Maar die blijven actueel bij de komst van nieuwe AI-technologie. Denk aan de opkomst van AI-gestuurde wearables zoals een AI-microfoonketting. Deze ketting neemt gesprekken op, maakt samenvattingen en laat de gebruiker de samenvatting heel eenvoudig teruglezen. Handig voor bijvoorbeeld brainstormsessies of vergaderingen. Tegelijkertijd roept deze technologie vragen op. Zo gedragen mensen zich mogelijk anders als ze weten dat alles wordt opgenomen. En mag je een gesprek opnemen zonder expliciete toestemming? Hoe wordt verzamelde data beveiligd?

AI een grote energieslurper

Last but not least, is AI een grote energieslurper. De veelal complexe large language modellen (LLM’s) van AI verbruiken immers veel rekencapaciteit. Dat draagt bij aan de ecologische voetafdruk van de organisatie. Daarom is het zaak dat bedrijven en instellingen investeren in energiezuinige technologie en duurzame AI-praktijken om hun impact op het milieu zoveel mogelijk te beperken. Alleen al bewust omgaan met AI gaat helpen bij een duurzame toekomstbestendige bedrijfsvoering.

AI ontwikkelingen gaan razendsnel. Wat vandaag nog revolutionair is, kan morgen alweer verouderd zijn. AI biedt zowel kansen als bedreigingen. Daarom is voortdurend blijven leren, experimenteren en investeren in het verantwoord benutten van het AI-potentieel essentieel voor het behoud van een sterke positie in onze digitale duurzame samenleving.