Wat houdt sensemaking precies in en hoe kan deze denkwijze je helpen om een passende architectuur te realiseren? In het essay en de sessie op de DYA Dag 2023 getiteld ‘Survival of the Fitting’, gaat Hans Nouwens, SME enterprise architecture bij Sogeti, daar uitgebreid op in. Hij verduidelijkt de term sensemaking aan de hand van drie typeringen.
Sensemaking is…
- Making Sense – hoe zie ik, of hoe ziet mijn organisatie of klant, de buitenwereld? Perceptie dus. Je moet beschouwen wat er gebeurt binnen en buiten de organisatie. Daarnaast is het belangrijk om events en trends te herkennen en interpreteren: hoe relevant zijn deze?
- Providing Sense – waarom bestaat mijn organisatie of klant, ofwel hoe duid ik het bestaansrecht of de missie van deze organisatie?
- Taking Sensible Actions – hoe neem ik gewetensvol besluiten? En hoe zorg ik dat deze besluiten passen in een gewetensvolle strategie en missie?
Hanteer een human centered aanpak
Hoe realiseer je vervolgens een architectuur volgens de sensemaking-principes? “Zorg dat je op een human centered manier naar een organisatie of architectuur kijkt”, zegt Nouwens. “Let op, dit is anders dan human centric. Bij een human centered aanpak is de mens het uitgangspunt van jouw denken. Ofwel, een architectuur of organisatie moet de mens – in dit geval zowel medewerkers als klanten – niet alleen in staat stellen om te gedijen, maar ook om te floreren.” Daarom moet een architectuur voorzien in drie menselijke basisbehoeften. Ten eerste moet deze mensen ondersteunen om autonoom te zijn en autonoom te kunnen handelen. Ten tweede moet deze mensen helpen om zich verbonden te voelen – met hun familie, maar ook met hun collega’s, klanten en zakenpartners. Ten derde moet een architectuur medewerkers en klanten faciliteren om hun werk op een prettige manier en met vertrouwen te kunnen uitvoeren.
Strategiebepaling
De architectuur van een organisatie zou gebaseerd moeten zijn op een strategie. Hoe bepaal je die strategie? Daarvoor moet je eerst jouw missie en doelen onderkennen. Dat klinkt makkelijker dan het is. Nouwens: “Beschrijvingen van identiteit en visie vertellen iets over wat we zijn en wat we willen worden. Het taalgebruik is ontologisch. Identiteit en visie kunnen we beschrijven met formele modellen en taalgebruik gericht op dingen. Daarnaast zijn er beschrijvingen van missie en doelen. Waarom ben ik, en waarom doe ik dingen. En ook nog eens: voor wie, je stakeholders? Dit taalgebruik is teleologisch. Missie en doelen kunnen we beschrijven met taal gericht op het doeleinden, het waarom.”
En dat is het lastige vervolgt Hans. “Strategie is niet een ding, het is een beschrijving van een route om te komen van de doelen naar de visie. Het is de brug tussen ‘waarom doe ik iets’ naar ’wat wil ik worden’, en daarmee is het zo ongrijpbaar. Je moet een beschrijvingen maken die van de ene soort taal naar een andere gaat, van teleologisch naar ontologisch. En dat kan alleen maar in een iteratief, creatief ontwerpproces.
Door waarde en morele waarden die gekoppeld zijn aan identiteit, stakeholders, missie en doelen mee te nemen, maak je een kans een gewetensvolle architectuur en strategie te ontwerpen.”
Flow-georiënteerd
Een ander kenmerk van een Sensemaking Architecture is dat deze Flow-georiënteerd is. Nouwens legt uit: “We hebben rijkere taal nodig om een dynamische en steeds complexere werkelijkheid te beschrijven. Mensen en organisaties zijn niet statisch. Alles beweegt. Dat vraagt om een flow-georiënteerde aanpak waarbij je de organisatie of architectuur bijvoorbeeld ziet als een rivier. Als architect kan je niet aan de kant staan, je moet met beide benen in de rivier staan. De rivier is een continue stroom die je niet tegenhoudt, maar wel kunt sturen door de juiste stenen in de rivier te verplaatsen. De ethische gesprekken die je met stakeholders voert, zijn de stenen waarmee jij de richting in de organisatiestroom kunt sturen. Deze ethische gesprekken zijn niet ingewikkeld. Het is kiezen wat goed is, en wat fout. Wat is gewetensvol?”
De sensemaking-inzichten zetten de huidige DYA-principes in een ander daglicht. Nouwens en zijn medeauteurs hebben de Sensemaking Architecture niet alleen uitgebreid beschreven, maar hebben ook de bestaande DYA-principes puntsgewijs geherformuleerd in het essay ‘Survival of the Fitting’. Dit is een oproep van Sogeti aan de architectuur-community: denk met ons mee, dan werken we samen aan een volgende visie op architectuur.
